Zapraszamy do zapoznania się z artykułem pt. "Wpływ czytania książek na rozwój zdolności kognitywnych u uczniów szkoły podstawowej".

Powszechną wiedzą jest to, że czytanie książek ma bardzo dużo zalet, rozpoczynając od rozwoju wyobraźni poprzez utrwalanie ortografii,  na doskonaleniu umiejętności wyszukiwania informacji kończąc. Przeciętny uczeń, sięgając po książkę, kieruje się zwłaszcza jej wyglądem - ciekawa i kolorowa okładka przyciąga wzrok. Wyciągając wnioski z własnych obserwacji, zauważam, że uczniowie szkoły podstawowej prawie nigdy nie czytają opisu książki, którą wypożyczają, tylko kierują się głównie walorami estetycznymi. Zatem, czy możemy oczekiwać od uczniów wiedzy na temat wpływu czytania na ich rozwój? Myślę, że nie. Grono uczniów nie zdaje sobie sprawy, że, sięgając po książkę, zyskują nie tylko świetną zabawę, ale również ogrom ważnych umiejętności.
Zatrzymajmy się chwilę na wyjaśnieniu, czym są owe zdolności lub umiejętności kognitywne. Sam termin zdolności kognitywne oznacza procesy poznawcze. Pod tym terminem rozumiemy zwłaszcza umiejętności uczenia się, pozyskiwania informacji, interpretacji faktów i użycia zdobytej wiedzy w dalszym życiu, jak i również poddawanie zdobytych informacji analizie. Jak mają się te zdolności do czytania? Otóż jest bardzo ścisły związek pomiędzy czytaniem a rozwojem młodych uczniów. Spędzanie wolnego czasu z książką pobudza myślenie nad np. zagadką kryminalną, z kolei książki przygodowe wpływają pozytywnie na rozwój wyobraźni oraz pozyskiwanie wiedzy np. o otaczającym nas świecie.

Dlaczego rozwijanie umiejętności kognitywnych jest tak ważne na etapie szkoły podstawowej? Samodzielność w myśleniu oraz poddawanie krytyce napotkanych zdarzeń życiowych oraz postępowania ludzi jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie. Uczenie się obiektywności, która pozwala na trafną ocenę sytuacji, umożliwia podjęcie rozsądnych działań naprawczych własnego postępowania. Każda placówka oświatowa spełnia również zadania wychowawcze i kształtuje odpowiednie postawy społeczne. Głównym zadaniem bibliotek szkolnych jest promocja czytelnictwa i zachęcanie uczniów do częstego sięgania po książki nie tylko w celu rozrywki, ale również rozwijania zdolności kognitywnych, które są, lub powinny stać się, naszym priorytetem, czyli każdego pracownika biblioteki, nauczyciela oraz rodzica lub opiekuna. Rozwijanie umiejętności kognitywnych jest niedoceniane w pedagogice wczesnoszkolnej oraz przedszkolnej, kształtowanie kompetencji kluczowych powinno mieć wysoką rangę w podstawach programowych kształcenia ogólnego. 

Skupienie i koncentracja pozwala nam czytać ze zrozumieniem, każdy z nas, nawet największy miłośnik czytania, spotkał się z tym, że jeśli czuł roztargnienie lub lęk, obawę czy niepokój, to miał trudności w czytaniu. Pomyślmy o tym, na jak wiele bodźców jest wystawiany uczeń w szkole. Nie każdy wie, że w ciągu minuty trafia do nas mnóstwo informacji, które musimy poddać selekcji. Wysoko rozwinięte zdolności kognitywne bardzo ułatwiają nam procesowanie tego nadmiaru informacji. Czytanie książek wycisza nas, gdyż wymaga choćby minimalnego skupienia nad treścią, którą chcemy przyswoić. Uczniowie szkoły podstawowej potrzebują nauczenia się kierowania swojej uwagi na rzeczy ważne, co jest ściśle związane z rozwijaniem koncentracji. Obserwowany rozwój technologii informacyjnych jeszcze bardziej utrudnia pozostanie skupionym przez dłuższy okres. Warto się zastanowić nad ograniczaniem czasu spędzanym przed komputerem, tabletem oraz telefonem, a poświęcić ten czas na doskonalenie swoich procesów umysłowych, które są ściśle związane z przechowywaniem, procesowaniem i analizowaniem informacji, które do nas trafiają w ciągu całego długiego dnia.
Kto z nas nie zna bajki z morałem? Myślę, że każdy jest w stanie przypomnieć sobie chociaż jedną, która zapadła nam w pamięć z okresu dzieciństwa. Czy morał tejże bajki wpłynął w jakiś sposób na nasze np. wartości moralne? Z pewnością tak. Uczniowie szkoły podstawowej potrzebują zachęcenia do posłuchania bajki i z moich obserwacji wynika, że bardzo chętnie włączają się w rozmowę dotyczącą morału, tak samo ochoczo analizują np. zachowania bohaterów, mając możliwość do dyskusji, wyciągania wniosków i analizy poznanych zachowań. Czytanie książek na etapie wczesnoszkolnym powinno odbywać się z opiekunami właśnie po to, aby nakierować przyszłe działania ucznia na właściwe tory. Niezbędne jest przeprowadzenie dyskusji i zachęcenie do dokonania właściwej interpretacji pozyskanych wiadomości.

Artykuł ten nie wyczerpuje tego złożonego tematu, a ma jedynie na celu zainteresowanie tematem do samodzielnego zagłębienia się w ważność rozwijania kompetencji kluczowych przy użyciu jakże znanego nam przedmiotu – książki.

Podsumowując, rozwój uczniów w szkole podstawowej może być wspomagany  poprzez czytanie książek Każdy uczeń może znaleźć w bibliotece pozycję dla siebie, która nie tylko przyniesie rozrywkę ale jednocześnie pozwoli na doskonalenie umiejętności kognitywnych.

mgr Katarzyna Antas

SSP Kaczanowo

Oświadczam, że wyrażam zgodę na publikację i rozpowszechnianie tego artykułu w celach naukowych.